Osmanlı’dan Günümüze Türk Hamam Kültürü

Osmanlı İmparatorluğu’nun zengin kültürel mirası içinde özel bir yere sahip olan Türk hamam kültürü, asırlardır devam eden ve zenginleşen bir gelenek olarak öne çıkar. Türk hamamları, zarif mimari yapıları, sağlığa olan katkıları ve sosyal deneyim sunma özellikleri ile hem yerel halk hem de turistler için büyük bir kültürel öneme sahiptir.

Hamamlar, özel temizlik ritüellerinin uygulandığı alanlardır. Temizliğin yanı sıra sosyal açıdan da büyük öneme sahip olan hamamlar, özellikle Türk kültürünün vazgeçilmez bir unsuru haline gelmiştir.

Fiziksel temizlik ile zihinsel temizliğin iç içe geçtiği dönemlerde, hamamda uygulanan temizlik ritüelleri ruhsal arınmaya da yardımcı olmuştur. Çeşitli ruhsal problemler için de hamam ve su odaklı uygulamalar yapılmıştır.

Sosyal alanların ve hanelerdeki temizlik imkanlarının kısıtlı olması, insanların hamamları hem temizlik hem de sosyalleşmek için ziyaret etmelerine neden olmuştur. Oldukça köklü bir geçmişe sahip olan hamam kültürü kime ait sorusu sıklıkla sorulmaktadır.  Hamam kültürünün ortaya çıkış noktası herkes tarafından bilinmese de dünyada Türkiye’ye ait olarak tanınmayı başarmıştır.

Hamamın Tarihi Kökenleri

Tarihi hamam kültüründen bahsedildiğinde akla ilk gelen Osmanlı hamam kültürüdür. Hamamın geçmişi binlerce yıl geçmişe dayanmaktadır. Dünyadaki ilk hamamın MÖ 2500 senesinde Dravidler tarafından inşa edilip kullanılmaya başlandığı düşünülmektedir. Hamam mimarisi ve kültürü söz konusu olduğunda Yunan, Roma, Bizans, Osmanlı ve Türk hamamları öne çıkar. Yüzlerce yıldan beri bölgelere ve işlevine uygun şekilde inşa edilen hamamlar, çeşitli özelliklere sahiptir.

‘’Hamam’’ kelimesi Arapçada banyo, İbranicede ise sıcak anlamına gelmektedir. Yıkanma ve arınma yeri olarak bilinen hamamlar, kullanıldıkları medeniyete göre çeşitli kültürel kodlara sahip olmuştur.

Hamamın Toplumsal ve Kültürel Rolü

Hamamlar, kültürel ve toplumsal açıdan son derece önemli bir role sahiptir. Özellikle Türk hamamları, geleneklerin yaşatıldığı alanlar olarak öne çıkmayı başarır. Kadın ve erkek hamamları, yüzlerce yıldır aile ve arkadaşların bir araya gelip vakit geçirdikleri alanlardır.

Bedensel temizliğin ritüel haline geldiği hamamlarda, temizliğin yanı sıra sosyalleşme de sağlanır. Özellikle kadınların sosyal yaşamın içinde bulunmadığı dönemlerde kadın hamamları, sosyal alanlar olarak öne çıkmıştır.

Osmanlı Döneminde yaygın şekilde kullanılan hamamlar, hanedan üyeleri ile halkın bir araya geldiği alanlardır. Halkın sorunlarının konuşulduğu ve fikir alışverişi yapılan Türk hamam kültürü, iletişim açısından büyük bir öneme sahiptir.

Geleneksel Türk Hamamı

Geleneksel Türk hamamları çeşitli özellikleriyle diğer hamamlardan ayrılmaktadır. Türk hamamları giyinme, yıkanma ve ısıtma olmak üzere üç bölümden oluşur. Geleneksel Türk hamamının merkezinde bulunan yüksek taşa göbek taşı denir. Kese uygulaması, mermer göbek taşının üzerine yatan kişilere tellaklar tarafından yapılır.

Hamamın altında bulunan külhan, ısıtma bölümüdür. Külhanda, hamamın ve hamam suyunun sıcak tutulması için her zaman ateş yanar. Geleneksel Türk hamam kültüründe vücudun dinlenmesi sağlanır. Kese işlemi esnasında uygulanan yöntemlerle kaslar gevşetilerek rahatlanır. Fiziksel arınmanın yanı sıra içsel bir temizlenme alanı olarak görülür. Sıcak hava buharı sayesinde vücuttaki toksinlerin atılmasını sağlayan hamamlar, sağlıklı özellikleri ile göze çarpar.

İlginizi Çekebilir: Termal Havuz Nedir?

Osmanlı Döneminde Hamamlar ve Kültür

Osmanlı’da hamam kültürü toplumsal yaşamın önemli bir parçası haline gelmeyi başarmıştır. Dünyanın dört bir yanı tarafından bilinen hamam kültürü, Osmanlı Döneminde altın çağını yaşamıştır. Bu dönemde bazı konaklarda hamam olsa da sosyalleşme amacıyla çarşı hamamlarına gidilmiştir.

Fatih Sultan Mehmet Döneminde 10 tane çarşı hamamı yaptırılarak kullanılmaya başlanmıştır. Çeşitli kaynaklar incelendiğinde yüzlerce hamam yapısı olduğu görülmektedir.

Haftanın belirli günleri hamamda yıkanılırken gelin hamamı, damat hamamı, kırk hamamı gibi bazı hamam gelenekleri de vardır. Hamamlar temizliğin yanı sıra çeşitli gelenekler ile de var olmuştur.

Osmanlı Döneminde Hamam Mimarisi

Osmanlı Döneminde inşa edilen hamamlar, mimari açıdan Roma Dönemi yapılarını andırsa da kendine özgü unsurları ile öne çıkmayı başarır. Külliye ve çarşıların içerisinde bulunan hamamlar, halkın kolaylıkla ulaşım sağlamasına imkan tanımıştır.

Hamam çeşitleri halk hamamları, konak hamamları, tekke hamamları, saray hamamları, kışla hamamları ve deniz hamamlarından oluşmaktadır.

Üç bölümden oluşan hamamların bir bölümü kubbeli kagir yapı, geri kalanı ise ahşap yapıdan oluşur. Ahşap materyalin kullanıldığı hamamların büyük bölümü yangınlardan dolayı günümüze gelememiştir.

Osmanlı Döneminde inşa edilen hamamlar dört eyvanlı köşe hücreli haç planlı, yıldız planlı, kare sıcaklıklı halvet hücreli, çok kubbeli sıcaklıklı, kubbeli enine sıcaklıklı ve çift halvetli, ılıklık sıcaklık ve halvetin eşit olduğu form seçeneklerine sahiptir.

Osmanlı Döneminde Hamamda Yapılan Aktiviteler

Osmanlı Döneminde hamamlar özel yapıları ve çeşitli gelenekleriyle dikkatleri üzerine çekmiştir.

Hamamlarda kese, masaj ve abdest almanın yanı sıra birçok farklı etkinlik de yapılmıştır. Hanedan üyelerinin halk ile vakit geçirmek için tercih ettikleri hamamlar, sosyal ortamlardır.

Gelin ve damat hamamları ise düğün öncesi yapılmaktadır. Düğün öncesi çeşitli ritüeller uygulanarak gelin ve damat temizlenir. Temizlik esnasında yeme içme, müzik ve dans gibi aktivitelerde bulunulur. Gelin ve damat hamamı, halkın bir bölümü tarafından modern yaşamda da sürdürülmektedir.

Modern Dönemde Hamamlar

Türk hamam kültürü oldukça eski bir tarihe dayanmaktadır. Yüzlerce yıl önce temelleri atılan hamam kültürü, hala sürdürülmektedir. Sosyal yaşam alanlarının artmasıyla beraber kullanım sıklığı azalan hamamlar, hala bazı gelenekler için tercih edilir.

İlginizi Çekebilir: Termal Su Nedir?

Hamam ve SPA

Türk kültüründe binlerce yıldır suyun şifa olduğu düşünülmüştür. Osmanlı Dönemi ülkeye gelen Avrupalı seyyahlar, bölgede yaşayan kişilerin temizliğe son derece önem verdiğini yazmıştır. Önemli bir arınma ritüelinin parçası olan hamamlar, kolektif hafızaya etki ederek modern yaşamda arınma ve stresten kurtulma alanları olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Hamam ve SPA uygulamalarının yapıldığı tesislerde hamamın sıcak buharı ile gözenekler açılır. Göbek taşında tellaklar tarafından kese atılarak vücut, ölü derilerden arındırılır. Ardından SPA uygulamasına geçilerek özel hareket ve basınç sayesinde fiziksel ve zihinsel rahatlama sağlanır.

Kaplıcalar

Açık alanda bulunan kaplıcalar, şifalı suları ile antik dönemden itibaren kullanılmıştır. Özel havuz ve hamamlara aktarılabilen kaplıca suları, hamam geleneğini etkileyici bir boyuta taşımayı başarır. Kaplıca suları içerdiği özel bileşenler sayesinde sağlığa yararlıdır.

Fiziksel ve zihinsel açıdan olumlu etkileri bulunan kaplıca sularından yararlanabileceğiniz hamam seçeneklerini değerlendirerek eşsiz bir dinlenme ve arınma süreci geçirebilirsiniz.

Afyon Termal Otellerinde Kültürel İzler

Türklerde hamam kültürü büyük önem taşımaktadır. Modern döneme kadar gelmeyi başaran hamam kültürü, çeşitli gelenekleri de beraberinde getirmeyi başarır. Mekansal düzenleme ve ritüel açısından kültürel izler taşıyan hamamlarda vakit geçirmek son derece keyiflidir.

Özellikle Roma Döneminden itibaren gelişerek ilerleyen hamamlarda fiziksel ve zihinsel açıdan rahatlayabilirsiniz. Rahatlama sonrası kısa süre içerisinde dinlenme aşamasına geçerek vücudunuzun hızla yenilenmesini sağlayabilirsiniz.

Afyon termal otelleri arasında öne çıkan Oruçoğlu Termal Resort Otel, geleneksel hamamları, kaplıcaları, Afyon termal suları ve SPA uygulamalarıyla etkileyici bir hizmet sunar. Uzman personel tarafından size özel bir program hazırlanarak gün boyunca arınmanın ve dinlenmenin tadını çıkarabilirsiniz.